Achtergronddocument over graasdierpremie en GLB – 7 december 2021

Vanaf 2023 krijgen begrazingsbedrijven (herders) geen inkomenssteun meer vanuit de EU. Zo heeft het Ministerie van LNV onlangs aan de sector gemeld, in de aanloop naar het nieuwe Gemeenschappelijk Landbouw Beleid (GLB), dat in 2023 ingaat. De huidige graasdierpremie is afgekeurd door de EU, en LNV is niet bereid een alternatief in te dienen bij de EU, omdat dat te veel moeite zou kosten. Alle andere Nederlandse boeren ontvangen wél inkomenssteun in het nieuwe GLB. Alle begrazingsbedrijven in andere EU-landen blijven wél inkomenssteun ontvangen. Maar Nederlandse begrazingsbedrijven verliezen van het ene op het andere jaar een substantiële bron van inkomsten. Bij een gemiddelde schaapskudde van 250 dieren gaat het om circa € 24 per schaap, dus zo’n € 6000 per jaar; voor herders een substantieel bedrag. Dat terwijl begrazingsbedrijven de groenste landbouwbedrijven zijn die we kennen, en dag in dag uit zich inzetten voor biodiversiteit in onze natuur.

Hoe zat het ook alweer met dat GLB?

Al decennialang biedt de EU inkomenssteun aan boeren via het GLB (Gemeenschappelijk Landbouw Beleid). Grondgebonden boeren krijgen inkomenssteun via een hectarepremie op hun landbouwgrond, zo ook in Nederland. Maar voor begrazingsbedrijven (herders en zoogkoeienhouders zonder eigen grond die natuurgebieden, dijken en parken voor anderen begrazen) regelen lidstaten met hun landbouwministeries zelf hoe dit precies verloopt.

Graasdierpremie werkt niet

Sommige lidstaten kozen ervoor om ook een hectarepremie te geven voor niet-landbouwgronden: natuurgebieden of dijken die door schapen worden begraasd. Het Nederlandse ministerie van LNV koos in het verleden echter voor een ander systeem: graasdierpremie, een bedrag per graasdier. Het aantal dieren werd bepaald via de I&R (Identificatie&Registratie, het systeem waarmee oormerken per bedrijf geregistreerd worden, oorspronkelijk bedoeld om bij dierziekten dieren te kunnen traceren). Dit I&R-systeem is zeer onstabiel, verloopt volstrekt niet foutloos en was nooit bedoeld om premies uit te betalen. Er zijn al jarenlang problemen waarbij begrazingsbedrijven premies niet uitbetaald kregen en zelfs boetes kregen door fouten die ze niet zelf hadden gemaakt, maar die aan het systeem lagen. LNV maakt hoge kosten voor helpdesk en slepende rechtszaken rond de graasdierpremie.  De EU heeft onlangs geoordeeld dat dit systeem van graasdierpremies niet voldoet en LNV op de vingers getikt, met een gigantische boete voor Nederland tot gevolg.

Hoe dan wel?

Conclusie: de graasdierpremie kan niet blijven in de huidige vorm. Daar zijn LNV en de schapenhouders het wel over eens. Maar hoe dan wel? Als schapenhouders (LTO Vakgroep Schapenhouderij en herdersvereniging VGSN) zijn we al een jaar in overleg met LNV over een alternatief, voor als in 2023 het nieuwe GLB ingaat. Wellicht toch een hectarepremie op natuurgrond? Of anders een graasdierpremie op basis van contracten met opdrachtgevers (veelal natuurorganisaties, gemeenten en landgoederen), eventueel gecontroleerd door satellietbeelden?

LNV weigert herders inkomenssteun

Vorige week liet LNV echter weten dat ze het technisch te ingewikkeld vinden en niet bereid zijn deze alternatieven aan de EU voor te leggen. LNV kiest er daarmee voor om de inkomenssteun aan begrazingsbedrijven simpelweg op te heffen. Pats boem, geen inkomenssteun meer! We hebben het hier over een groeiende bedrijfstak, herders die met hun begrazing natuur en landschap beheren, en zo de biodiversiteit enorm bevorderen. Die cultureel erfgoed in stand houden en talloze recreanten een onvergetelijke ervaring bieden. Maar vooral ook de groenste, natuurinclusiefste bedrijven van Nederland. In het nieuwe GLB gaat het over de Green Deal, vergroening, biodiversiteit, ecosysteemdiensten: begrazingsbedrijven doen het allemaal al! En juist voor déze bedrijven wordt de inkomenssteun volledig stopgezet.

Hoofd boven water?

Zoals bekend zijn herders niet de meest kapitaalkrachtige sector. Herders zijn bevlogen natuurbeheerders die zich een slag in de rondte werken, maar rijk worden ze er niet van. Omgerekend naar het aantal uren dat ze werken (60 uur per week is geen uitzondering, vaak 7 dagen per week), komen ze maar nauwelijks boven het minimumuurloon uit. Aanbestedingen en recent de beschermingsmaatregelen tegen de wolf zetten hun inkomen verder onder druk. Dankzij de GLB-inkomenssteun (ongeveer 24 euro per volwassen schaap per jaar) houden ze vaak net het hoofd boven water. Als die wegvalt, gaan er begrazingsbedrijven omvallen.

Meer informatie: Hans van der Hoeve, voorzitter VGSN, hvanderhoeve@hotmail.com, 06-39047809